EUSKAL HERRIKO FAUNA

Euskal Herriko baso, landa herri eta hirietan nahiz eta ez ikusi animaliak daude.
Euskal Herrian fauna oso bitxia dago, eta gehienak autoktonoak dira.
Hasko eta hasko galzorian daude, heizaren babesean.
Mendietan adibidez basahauntza, sarrioa, ugatza, saia...bizi dira.
Basoan oreina, mendi oilarra, adarzabala, arranoa, orkatza...bizi dira.
Herrietan eta inguruko garisoroetan, eperra, galeperra, faisaia, erbia, azeria, orkatza, basurdea...bizi dira.
Hiri handietan, usoak, txolarreak, zozoak, usapalak, belatzak, kaioak, arratoiak...bizi dira.

Ibaietan eta hezeguneetan kopetazuria, amiamokoa, beltzarga, zezentxoria, arrainkaria...bizi dira.

MIKA

Mika Europan bizi den txori orojale bat da.
Txuri-beltza da Mika arrunta, baina Mediterraneoan mika urdina bizi da.
Lehen esan dugun bezala, Mika orojalea da, hau da, denetik jaten du.
Sarraskia, arrautzak, txorikumeak, fruta, haziak...

Intelijentzia garatua du, eta horregaitik hainbat problema ebtzi ditzake Mikak.

ADARZABALA

Adarzabala Iberiar penintsulan dagoen zerbidoen familiako animali handia.
Izenak dioenez adarrak zabalak ditu, marrixka da puntu txuriekin eta basoetan bizi da.
 Bedarra, fruta, zuhatzen azala, hostoak eta perretxikoak jaten ditu.
Oso azkar egiten du korrika, eta oso heizatua izan da azken bolada honetan, eta horren galzorira eraman du.
Bere gorputza(disekatzen)10.000.000 euro balio du merkatu beltzean, eta adarrak 4.000euro.

MOFETA

Mofeta Amerikako animali famatua da.
Bere marra beltzak ditu, eta zuria da, baina bere defentza da ezagunago.
Defenditzeko, atzeko anketan glandulak ditu eta norbait urbiltzean likido hori bat botatzen du usain txarrekoa
Oso jenio txarra dute, eta bere etsai naguzienak Koioteak, arrano buruzuria, ipar katamotza eta gizakiak dira
Kriskitin sugeak ere mehatzatu egiten du mofeta, baina nahiago ditu arratoiak.
Baina mofetak, sugeak ere jaten ditu,  arratoi eta untxiak ere jaten ditu.

IZURDEAK

Izurdeak ugaztun itsastarrak dira eta guztiz moldatuak daude igeri egiteko.Zetazeo gehienek bezala soinua erabiltzen dute komunikatzeko, orientatzeko eta ehizatzeko.Soinua radar baten antzera erabiltzen dute, ekolokalizazio metodoa erabilita.Izurdeen mihiak kanal bat du erdian eta horrela kumeek esnea har dezateke urarik hartu gabe.

SATORRA

Satorra animali ugaztun bat da,  intsektujaleen ordenakoa. Lurrazpian bizi da, zuloak eginez. Espezie batzuk uretakoa edo erdiuretakoak dira. Gorputza, ilez estalita daukate, muturrean eta buztanean ileak dituzte. Hauek, organo sentikorrak edo ukimenekoak dira. Bere hankek, atzazal handi eta indartsuak dituzte, 150 metroko luzera har dezaketen zuloak egiteko prestatuak. Bere hankak laburrak eta indartuak dira.       

ZEZEN TXORIA

Zezentxoria galzorian dagoen hegazti handi bat da.
Euskal errian bizi da, zeren eta beste lurraldetan heizaz hil dute, orain ezin da heizatu.
Lezka artean egoten da gau eta egun lezketako txoriak eta saguak heizatzen.
Oso lepo luzea du, eta mokoa ere luzea du, lezkaren kolorea du, eta lezkaten artean geldi dagoenean eta lepo luzea eta mokoa gorantz ipintzen dituenean, lezka ematen du, eta txori bat hurbil dagoenean mokoarekin harrapatzen du, eta ondoren igeri egiten bezte toki batera doa.
Urdaibaien dago Zezen Txori gehienak.

MARRAZOA

Marrazoa arrain mota bat da eta kartilagozko hezurdura dauka. Harrapari ona eta azkarra da, eta beste arrain ugari eraso eta jaten ditu. Hortz handi eta zorrotzak dituzte, ilaratan antolatuak eta hiruki formakoak. Arrain hezurdun gehienek ikusmen ona dute, baina marrazoek ez. Horregatik, harrapakinak ehizatzeko usaimenaz baliatzen dira. Ur kopuru handiaren erdian dagoen odol tanta bakar bat usain dezakete marrazoek.                                                   

 

KOARTZA

Koartza Europako Hezegunetan bizi den txori handi bat da.
Mota haskotakoak daude, baina ugarienak hauek dira: Lertxun auskara, lertxuntxo txikia, lertxuntxo handia
eta idi lertxuna dira, baina iberiar lertxuna ere hemengo hezegunetan bizi ba, baina ez da hain ugaria.
Martintxoa eta zezentxoria ere badira lertxunak, baina iberiarra bezala, ez dira hain ugariak.
Arrainak, anfibioak, txoriak eta saguak jaten dituzte eta lezkatan egoten den edozein beste gauza.
Jendeak pentzatzen du Hegazti arrapariak arranoak bakarrik direla, baina koartzak ere badira.

KANGURUA

Kangurua Australian eta Ginea Berrian bizi den ugaztuna da,martsupiala.Duela 15 milioi urte agertu ziren australian.Gehienak belarjaleak dira.Baina kanguru batzuk txikienak zomorroak jan al dituzte.65 kanguru espezie daude este baterako: kanguru gorria, kanguru grisa, Walabia, Kuoka... Kanguruen 10 ezpezie mota amaitzeko zorian daude ehiza dela eta.Tamaina haundienekoak kanguru gorria eta grisak dira.2 metro luze eukin ahal dute eta ere 85 kilo.Kanguru txikienak 30 cm neurtzen dute eta sagu itxura dute.
Koalarekin batera Australiako animali oso ezaguna da.

IBERIAR KATAMOTZ

IBERIAR KATAMOTZA

Iberiar katamotza gaur egun galtzorian dago, euren arteko harremanik ez duten eta 200 espeziez osaturiko bi talde besterik ez daudelarik, horietatik hogeitamar besterik ez dira eme ugalkorrak honek mundu osoko katuki arraza mehatxatuena bilakatzen du.  

KATAGINETA

Jineta Iberiar penintsulan bizi den haragijale txiki bat da.
Gauean heizatzen du, eta egunean zuhaitzetan eta zuloetan egoten da lotan.
Txoriak, saguak, arratoiak, erbiak, muskerrak... jaten ditu.
Oso animali berezia da, ilea horia du eta larruan orban beltzak ditu, oso luzea da eta horregaitik zuhautzetara
igotzen da, eta errastasunez jaten ditu muxarrak, arrautzak, txorikumeak eta lotan dauden txoriak.
Basoetan eta landetan bizi hoi da, eta Baserritarrentzat txarrak dira, zeren eta oiloak, ahateak, hautzkumeak... jaten dizkie.

            

BELATZAK

Gende hasko pentzatzen du, Belatzak arranoak direla, baina ez da horrela.

Belatz gorria arrano bezala klasifikatuta dago, zeren eta benetan ez da belatza.

Beste guztiak, belatz handia, elanorako belatza... falkonidoak dira.

Aztorea ere belatz antzeko txoria da belatz txikia bezala badaude belatzen familian.

Belatzak arranoengaitik desberdintzen dira lehenengo tamaina eta koloreagatik.

Tamaina txikia dute eta gehienak urdin kolorea dute txuri pixka batekin.

Bizilekua eta dietak ere oso dezberdinak dituzte, gehienak baso itxietan eta amildegietan bizitzen dira.

Oso tamaina txikia dutenez, oso airodinamikoak dira, horregatik bere dietatik %95 txoriak okupatzen dute.

Egia esanda  belatz gorria ere belatzen familian sar daiteke eta bi familitan egon hal daiteke.

Oso forma berezia dute heizarako, ze airean heizatzen dituzte txoriak, eta harrigarriena da bere bikoitza den txoriak ere jaten ditu, eta zetrerian mikak heizatzeko erabili hoi da.

HARAGIJALE TXIKIAK

Mundu guztian, badaude haragijaleak, eta gehien ezagutzen direnak haragijale handiak dira.
Baina basoetan eta landaredian haragijale txikiagoak daude.
Hoietatik dira adibidez basakatuak, katajinetak, katamotzak, otsoak...
Untxiak, saguak, satorrak eta txoriak jaten dituzte, baina otsoak orkatzak eta oreinak erejatendituzte.
Gehienak Euskal Herrian daude, martak, erbinudeak...

KOKODRILOA

Madrilera joan nintzenean "fauniara" joan nintzen, zen zoo bat baina animaliak kanpoan zeuden. Niri asko gustatzen zaidan animalia sugea da baina ere asko gustatzen zaizkit kokodriloak. Telebistan ikusten dut kokodriloen heizak, oso interesgarria da ez dakigulako ea lortuko duten kokodrilo handiena harrapatu. Ia inoz ez dute harrapatzen baina harrapatzen dutenean nik harrituta geratzen naiz.

ARRANOA

Arranoa mundu guztian bizi den hegazti harrapari bat da.
Ezpezie gehienak galzorian daude.
Arrano mehatzatuenak arrano beltza, iberiar arranoa eta pigargoa dira.
Denak dira harrapariak, haragia jaten dute, belatz gorria (txiliena) saguz eta muskerrez elikatzen da.
Arrano eperjalea (ertaina) eperrak eta beste txori batzuk jaten dituzte, eta dieta, untxiekin betetzen dute.
Arrano beltzak (handia) azeri, basahautz kumeak, orkatzak eta beste ugaztun ertainez elikatzen da.
Beste batzuk adibidez Pigargoak eta Arrano Arrantzaleak arrainez eta ahateez elikatzen dira.

KOALA

Koala espeziea amaitzeko zorian dago.Australiaren hegoaldean bizi den animali bat da. Australian ,kanguruarekin batera oso ezaguna da.Eukalipto-hostoz elikatzen da gehienbat eta bere bizitzaren denbora gehiena arboletan pasatzen du, bakarrik jeizten da beste zuahitz batera igotzeko.

ANIMALIAK

Animaliak izaki bizidunen talde handi bat dira, higitzeko gai dira bere inguruarekin elkarrekintza edukitzeko eta beste izaki batzuk kontsumituz elikatzen dira. Animalia gehienek forma bera mantentzen dute euren bizitzan zehar, nahiz eta batzuek metamorfosia jasaten duten. 
Animali mota asko daude:

ORNODUNAK: narraztiak, hegaztiak, anfibioak eta arrainak ornodunak dira bizkarrezurra dutelako.